literatuur

"Ook vandaag nog laat de architectuur in haar overheersende vorm en productiewijze nooit de toe-eigening door de mensen die haar bewonen toe. De expressiviteit wordt onderdrukt en dus ook de bestaansmogelijkheid van ieders cultuur. Inheemse architectuur daarentegen is 'van nature' vernaculair: ze is contextueel bepaald. Het zijn de mensen zelf die, om een plaats te bewonen, haar produceren zoals binnen hun vermogen ligt. In dit opzicht is ze een palimpsest, een opeenstapeling van kennis en herinneringen aan mogelijke levenswijzen, onderworpen aan de test van de sociale realiteit. Hoe kunnen we vandaag een dan een goede, hedendaagse en ongedwongen architectuur produceren, die de zichtbare uitdrukking van de gemeenschap van haar bewoners, zonder valse traditie of kunstmatige moderniteit? Het lijkt mij dat een goede architectuur, wat haar functie ook is, een architectuur is die dicht bij haar bewoners staat. ..."

"... 'natuurlijk is toerisme een business,' ... 'Laten we daarmee beginnen. Maar laten we dan ook onmiddellijk vaststellen dat daar nogal wat haken en ogen aan vastzitten. Als je bedenkt hoeveel miljoenen het Nationale Park van Cinque Terre int aan toegangsgeld, zouden de wandelpaden voorzien moeten zijn van gouden relingen. In werkelijkheid zijn ze matig tot slecht onderhouden. Het merendeel van het geld dat door de business wordt verdiend, komt de business niet ten goede, laat staan de lokale bevolking. Dat is één. Ze zeggen dat toerisme werkgelegenheid schept en dat de lokale bevolking daarvan profiteert. Tot op zekere hoogte is dat waar. Maar we moeten wel beseffen dat we dan zo goed als uitsluiten praten over laagbetaalde seizoensarbeid voor ongeschoolden, zoals baantjes in de horeca en in het hotelwezen. Met alleen maar obers en kamermeisjes bouw je geen stabiele beroepsbevolking op en creëer je geen carrièreperspectieven. Dat is punt twee. Punt drie, dat we daar onmiddellijk aan moeten toevoegen, is dat massatoerisme ook kosten met zich meebrengt, die echter niet worden meegewogen in het verdienmodel omdat het gaat om kosten die op de publiekelijke zaak worden afgewenteld. Denk maar aan de stadsreiniging of aan de traumahelikopters of aan de carabinieri, die er een dagtaak aan hebben om aangiften op te nemen van toeristen die hun zonnebril uit hun buideltje hebben laten jatten. Dit zijn kosten die de lokale bevolking via belastingen ophoest, terwijl het grootste deel van de inkomsten in de zakken verdwijnt van een klein aantal private partijen.' ...
'Weet u wat pas een toeristische hel is? Het paradijs. Want daar wil iedereen naartoe.'" (pg. 383 - 384).

Over het leren kijken naar de natuur, écht kijken.
Maar ook kijken naar je eigen leefomgeving.
Over je klein voelen, op een aangename manier.
Over hoe Van Gogh niet schildert zoals andere 'Provence schilders', want de wereld is zo complex dat geen enkel schilderij de realiteit weet te vangen.

"We ontmoeten mensen die woestijnen hebben doorkruist, op ijskappen hebben gedreven en zich een weg door oerwouden hebben gehakt, maar bij wie we vergeefs op zoek zouden gaan naar een spiritueel bewijs van waar ze hebben meegemaakt. In zijn roze-blauwe pyjama nam Xavier de Maistre genoegen met de begrenzing van zijn eigen slaapkamer en spoorde ons zachtjes aan om, alvorens naar verre streken te vertrekken, eens tot on door te laten dringen wat we al hebben gezien."

Salvador Dali (11/05/1904-23/01/1989)

De enige echte surrealist. Stelregel: ideeën die toegankelijk waren voor rationalisatie, voor psychologische of culturele interpretatie werden niet geaccepteerd; IRRATIONALITEIT.

Hij begint vaak vanuit een landschap en plaatst van vervormde objecten of mensen erin en maakt telkens een combinatie tussen hard en zacht.
Zijn werken komen voort uit zijn dromen en zijn verbeelding die hij overbrengt op doeken. Verder is Freud ook een grote inspiratiebron geweest.

Hedendaagse architectuur in België

Nooit heeft België als land van architectuur een hoge faam genoten. In architectuurkringen heeft België geen gezicht. De vraag is echter of dat een norm is en of deze onbekendheid veel zegt over de kwaliteit van de architectuur.
Le Corbusier: "Het komt er niet op aan normen aan te leggen, maar te kijken naar wat er aan de hand is, hoe er op dat stuk aarde dat België heet, is en wordt gebouwd. Dan zou wel eens kunnen blijken dat de wijze waarop in België ongegeneerd met architectuur wordt omgegaan de wijze is waarop ze betekenis kan krijgen."

De aardigheid om over architectuur in België te vertellen ligt niet in haar evidentie of haar coherentie, maar in de avontuurlijkheid van haar pogingen om zich langs de meest onverwachte wegen in de actuele ontwikkelingen van techniek en geest overeind te houden. Het boek houdt het bij een indeling in decennia om het chaotische beeld van de realiteit niet al te veel geweld aan te doen. Er is geen sprake van een afgeronde periode of afgelijnde stijlperioden, die zijn niet te onderscheiden

Gids voor architectuur in België

Een uitgangspunt van dit boek was om aandacht te vragen voor de 'schoonheid' van de Belgische architectuur. Het is een overzicht van de Belgische architectuur van de middeleeuwen tot de hedendaagse periode. Hierbij werden de gebouwen niet langer gegroepeerd volgens periode en stijl, maar per stad en gemeente en in tweede orde chronologisch en stilistisch. Het uitgangspunt was het principe van een gids die je op zak hebt en waarbij je je laat leiden naar interessante, merkwaardige, kenmerkende architectuur.
Het probleem van de zichtbaarheid: interieurs van privé-woningen en inrichtingen die vaak van tijdelijke aard zijn, kwamen niet in aanmerking (hier in dit boek), tenzij het ging om werkelijk historisch representatieve interieurs.

In dit boek is per stad te zien welke verschillende architectuurstijlen te zien zijn en hoe eclectische en chaotische deze mix van stijlen in het straatzicht zijn.

Monumenten gids Vlaanderen

Opgesteld door Dirk Van Mechelen, Vlaams minister van Financiën en Begroting en Ruimtelijke Ordening, bevoegd voor het onroerend erfgoed. Hij streeft ernaar erfgoedroutes te ontwikkelen in elke stad/gemeente/dorp. "Erfgoed moet u ontdekken, bellen en waarderen. U zult niet enkel grote wereldberoemde monumenten - met kathedralen, begijnhoven en belforten op kop - in deze gids aantreffen, maa rook vele minder bekende, maar daarom niet minder merkwaardige gebouwen en sites."
Tendens in de monumentenzorg om het monument in zijn totaliteit te beschouwen: de vroegere en de huidige waarde van de site, eventueel een nieuwe bestemming die het behoud verzekert, het onderhoud en de inrichting van het gebouw, de omgeving en uiteraard de openstelling. Zonder dat laatste kan er van 'beleving' immers geen sprake zijn; "integrale en geïntegreerde erfgoedzorg" Erfgoed Vlaanderen ontwikkelt een totaalpakket voor een volwaardige ontsluiting van de sites.

De missie van Erfgoed Vlaanderen: 'Toekomst voor ons verleden'

"De aarde groeit niet mee met onze groei. De planeet werd kaalgeplukt. Het 'beloofde land' werd het beroerde land." (p. 143 Zwerfruimte)

"Laten we wegrotten wat niet langer nuttig is? Laten we instorten wat niet langer gestut wordt? Laten we vervallen wat lang genoeg geleefd heeft? Of kiezen we voor innovatie waarbij we koesteren wat we willen bewaren en palliatief verzorgen wat we loslaten?"
(p. 131 Zwerfruimte)

"We hebben bouwen altijd als vooruitgang beschouwd. In tijden waarin de biodiversiteit, de luchtkwaliteit, het klimaat erop achteruitgaan, is een overconsumptie van nog beschikbare ruimte niet meer verantwoord." (p. 103 Zwerfruimte)

"Het volstaat niet om onderbenutte ruimte en geformuleerde behoeften met elkaar te verbinden. Je moet ook de gemene grond tussen mensen vinden. Op zwerfruimte werken, is verzoenend ontwerpen." (p. 105)

"Ooit hadden we crisissen van het tekort. Nu hebben we een crisis van het teveel. Het is een luxe om te mogen werken op het te veel, om te kunnen schrappen. Door vakkundig ontwerp is er veel recht te trekken. Van het lineaire denken en bouwen, vraagt dat een ommezwaai naar het circulaire. Hoe organiseer je hergebruik van ruimtes, maar ook van materialen? Het gaat niet alleen over recyclage, maar veel meer over upcycling. Hoe maak je waardeloze ruimte waardevol? Dat kan je niet aan ingenieurs toevertrouwen. Daarvoor heb je een ontwerpersblik nodig." (p. 163 Zwerfruimte)

Het boek is zeer kritisch ten opzichte van architecten, maar wilt daarmee niet de architecturale intelligentie achter laten, maar op een nieuwe manier gebruiken. Het boek is bedoeld als een streven naar hoe intelligentie kan ingezet worden in een veel breder veld die het sociale, globale, ecologische en virtuele netwerk erkent. De term is voortgekomen vanuit de denkwijze dat architectuur niet enkel betrekking heeft op een gebouw als een losstaand iets. Als architect ben je betrokken bij de omgeving ervan gepaard met alle sociale actoren en het ecologische aspect. Architectuur is veel ruimer, vandaar de term ‘spatial’ (ruimtelijk).
Als ‘spatial agent’ zijn volgens het boek, dat zich hiervoor baseert op Giddens, onderhandelaars van bestaande factoren om ze zo gedeeltelijk te reformeren. Het impliceert dat actie om transformatie om te gaan met structuur mogelijk is, maar enkel als men oplet op de mogelijkheden en belemmeringen dat die structuur met zich meedraagt. Actie hangt af van de mogelijkheid van een individu om een verschil te maken. Als ‘agent’ moet je capabel zijn om een interventie te maken in de wereld of juist daarvan af te stappen. Met als gevolg een bepaald proces te beïnvloeden.
Verder omvat het boek 136 voorbeelden van ‘spatial agency’s’, waarbij elk voorbeeld kort wordt uitgelegd. Alle individuen, groepen of projecten in het boek tonen een verlangen om kritisch de status quo te ondervragen en deze te verbeteren. Daarbij tonen ze hoe de rol van een architect verruimd kan worden zodat rekening wordt gehouden met de gevolgen van architectuur.

5 Motivaties voor Spatial Agency: Politiek, Proffesionaliteit, Pedagogie, Humanitaire crisissen en Ecologie. Als je deze vijf beweegredenen samenvoegt, kom je tot de overkoepelende ethische intentie van 'Spatial Agency'. De derde personen in het proces moeten altijd in het achterhoofd zitten van de 'spatial agent' en hun eerste zorg zijn.